شبكات التواصل: منبر حوار أم ساحة تنافر؟הרשתות החברתיות – במה לדיאלוג או זירה להפגנת שנאה?

تشكل منصات التوصل منبراً لنشر الأفكار، وإظهار وقائع وحقائق لم تكن معروفة للبعض، في ظل عملية غسل أدمغة مستمرّة من قبل الأبواق الإعلامية وأصحاب الأجندات.

هنا يبرز الفرق بين فكرة الترويج، وإظهار الصورة الحقيقية التي يسعى البعض على اخفائها من عيون الجماهير لتجذير الكراهية، التي لم تحل يوماً أيّ قضية من قضايا وأزمات العالم.

خلال العقد الأخير، نشأت صفحات ومجموعات فيسبوكية، إضافةً إلى حسابات على « تويتر » تحاول تقريب وجهات النظر ومد الجسور بين العرب واليهود بشكل عام وبين إسرائيل والدول العربية بشكل خاص. من خلال هذه الصفحات نرى أنّ ما يجمعنا أكبر ممّا يفرّقنا، وأنّ جيل الشبان هو جيل واعي وواقعي، يريد حياة كريمة، ويدرك أنّ هذه المنطقة تعرضت للخراب والدمار والتقسيم ما يفرض تسوية واقعية وعقلانية للمشاكل العالقة، لكي يعيش أبناء المنطقة وتزدهر الشعوب.

في المقابل هناك جهات تكرّس ثقافة السب والقذف وتستخدم لغة التهديد والوعيد انطلاقاً من المقولة “الحكي ما عليه جُمرك“! تقوم هذه الجهات بترويج الخط المتطرف لتبرير إيديولوجيات أصبحت فارغة المضمون في القرن الـ21.

إضافةً إلى الفكر المتطرف، تتسم هذه الرؤية بالأفكار النمطية التي يتم ترويجها عن إسرائيل وعن واليهود! هذه الأفكار لا تُحصى، وترافقها مصطلحات عنصرية تمس بأصحابها. ناهيك أنّ الأحداث المؤسفة التي تشهدها منطقتنا قد أثبتت أنّ الكراهية هي نقيض النمو والتطوّر وهي تعني ببساطة « النمو إلى تحت »، كما أحسن القول الكاتب المصري، مصطفى محمود.

لا أتهم أبناء الأجيال السابقة، الذين كانوا خاضعين للأبواق الإعلامية في بلدانهم، ولم يكن بمقدورهم متابعة وسائل متنوعة لاستقاء المعلومات.

أمّا اليوم، وسبحان مغير الأحوال، المعلومة متاحة للجميع بكبسة زر، وكل إنسان حضاري يحترم نفسه يحرص على قراءة المعلومة من أكثر من مصدر.

لقد أنتجت شبكات التواصل حضارة تفكير، وأظهرت قراءات مختلفة لنفس الوقائع، كقصة الفيل التي تروي عن مجموعة من الناس التي وصفت الفيل من زوايا مختلفة، وكل فرد كان على حق، ولكن لا أحد منهم وصف الصورة بأكملها.

هكذا أفسِّرُ الجدل الذي نراه على شبكات التواصل فيما يتعلق بالصراع العربي الإسرائيلي: هناك عجز عن إدراك الصورة الكلية، مّا يقود إلى التعصب والكراهية العمياء.

ورغم كل ما سبق، أؤكد أنّه ليست كل الأصابع مثل بعضها! ليست كل الشعوب العربية مثل بعضها، وحتى في صفوف أبناء الشعب الواحد هناك تيارات واتجاهات عديدة.

الشعب الإسرائيلي لم يخرج عن هذه المعادلة، وهو يتكوّن من تيارات وفئات. ومن هذا المنطلق، التعميم معناه الكذب وتقديم معلومات انتقائية.

من خلال قراءاتي في منصات التواصل الاجتماعي ألاحظ أنّ الدين اليوم أصبح أمراً شخصيا، وأنّ الكثيرين وصلوا إلى قناعة أنّ الماضي انتهى بأحداثه المؤسفة على كل الأطراف، وأنّ كل دولة تحتاج إلى دول الجوار لتأمين مصالحها ولإحراز تقدّم.

كما ألاحظ وجود غالبية صامتة تريد أن ينعم الشرق الأوسط بالهدوء والأمن والأمان مقابل حلّ واقعي وعقلاني لكلّ المشاكل والصراعات العالقة- مثلما تم إيجاد حلول للصراعات الدامية في أماكن أُخرى بالعالم.

يمكن القول حسب انطباعاتي عما يجري على الشبكات الاجتماعية، أنّ الحياة والاستمرارية والإنسانية أثبتت أنّها المصير المحتوم لأهل المنطقة، وأنّها أقوى من أيّ صراع. قد لا يكون الحوار على شبكات التواصل مثالياً، ولكنه يعطي المنبر لأشخاص من كل شعوب المنطقة لتلقي وتبادل الأراء ووجهات النظر، الأمر الذي قد يمهد الطريق مستقبلاً لحوار على مستوى الزعماء.

أختم هذا المقال بكلام ذكي للسيد نيلسون مانديلا يلخص العمل الجماعي للجهات المسالمة على شبكات التواصل:

“سنعمل معا لدعم الشجاعة حيث هناك خوف، لتشجيع التفاوض عندما يكون هناك صراع، وإعطاء الأمل حيث يوجد اليأس”.

--

הרשתות החברתיות הן במה להפצת רעיונות, ולהצגת עובדות שאינן ידועות לחלק מהאנשים, כפועל יוצא משטיפת מוח ממושכת של שופרות תעמולה ובעלי אג‘נדות.

כאן יש להבחין בין אלמנט השיווק, לבין הצגת התמונה האמיתית, שישנם גורמים המעוניינים להסתיר אותה מעיני הציבור כדי להשריש את השנאה, שמעולם לא פתרה בעיה או משבר כלשהו.

במהלך העשור האחרון צמחו חשבונות טוויטר, עמודים וקבוצות פייסבוק המנסים לקרב את ההשקפות ולייצר גשרים בין הערבים ליהודים בכלל, ובין ישראל למדינות ערב בפרט.

דרך העמודים הללו ניתן לראות כי מה שמשותף בינינו גדול ממה שמבדיל בינינו, ושהדור הצעיר הוא דור ריאלי עם מודעות המעוניין בחיי כבוד, ומבין כי האזור שלנו ספג הרס, חורבן ופילוג שמצריכים הסדר ריאלי והגיוני של הסוגיות התלויות ועומדות, שיעניק חיים לתושבי האזור ויאפשר שגשוג לעמים.

מנגד, ישנם גורמים שמנציחים את תרבות הקללות והגידופים, ומשתמשים בשפת האיומים, כפי שאומר הפתגם “לדיבורים אין כיסוי“.

הגורמים הללו עושים נפשות לקו הקיצוני, כדי להצדיק אידיאולוגיות שהפכו להיות ריקות מתוכן במאה ה-21. בנוסף לרעיונות הקיצוניים, מתאפיינת גישה זו בסטראוטיפים שמופצים נגד ישראל ונגד היהודים. מדובר באינספור סטראוטיפים, המתלווים במונחים גזעניים שעושים שם רע לאומרם, מה גם שהאירועים המצערים שחווה האזור שלנו הוכיחו כי השנאה מנוגדת לצמיחה ולפיתוח, ומשמעותה צמיחה כלפי מטה, כפי שאומר הכותב המצרי הידוע, מוצטפא מחמוד.

אין בי האשמה כלפי הדורות הקודמים, שהיו כפופים לשופרות התעמולה בארצותיהם, ולא היה ביכולתם לעקוב אחר כלי תקשורת מגוונים כדי לדלות מידע.

כיום, וישתבח שמו של משנה המצבים, המידע נגיש לכולם בלחיצת כפתור, וכל אדם תרבותי המכבד את עצמו דואג לקרוא את המידע ביותר ממקור אחד.

הרשתות החברתיות הצליחו לייצר תרבות חשיבה, והציגו פרשנויות שונות לאותם אירועים, בדומה לסיפור הפיל, שלפיו קבוצה של אנשים תיארה את הפיל מזוויות שונות, כל אדם נתן תיאור נכון מהזווית שלו, כולם צדקו בתיאורים שלהם, אבל איש לא תיאר את התמונה בשלמותה.

כך אני רואה את המחלוקת שעולה ברשתות החברתיות בכל הקשור בסכסוך הערבי–ישראלי: קיים חוסר יכולת בהבנת התמונה השלמה, דבר שמוביל לקנאות ולשנאה עיוורת.

למרות כל האמור לעיל, אני מדגישה כי לא כל האצבעות אותו הדבר. לכל כל העמים הערבים דומים זה לזה, וגם בתוך בני אותו העם ישנם זרמים שונים. העם בישראל לא יוצא דופן במשוואה הזו, והוא מורכב מקבוצות ומזרמים שונים. אי לכך, הכללה היא שקר, והצגת מידע סלקטיבי.

במהלך פעילותי ברשתות החברתיות, אני מבחינה כי הדת הפכה כיום לעניין אישי, ושרבים הגיעו להבנה שהעבר הסתיים באירועיו המצערים עבור כל הצדדים, ושכיום כל מדינה זקוקה למדינות הסמוכות לה כדי שתוכל להתקדם ולהבטיח את האינטרסים שלה.

כמו כן אני מבחינה בקיומו של רוב דומם שמעוניין שהרגיעה, הביטחון והשלווה ישררו במזרח התיכון, בתמורה לפתרון ריאלי והגיוני לכל הבעיות והסכסוכים התלויים ועומדים, כשם שנמצאו פתרונות לסכסוכי–דמים במקומות אחרים בעולם.

ניתן לומר, כפי שעולה מההתרשמות שלי מהלכי הרוח במדיה החברתית, שהחיים, ההמשכיות והאנושיות הוכיחו כי הם הגורל הבלתי נמנע של כל בני האזור, ושהם חזקים יותר מכל סכסוך.

השיח ברשתות אולי לא אידאלי, אולם הוא נותן במה לכל הגורמים מקרב עמי האזור להחליף דעות, דבר שאולי יסלול בעתיד את הדרך לדיאלוג בדרג של מנהיגים.

אני חותמת את המאמר באמרה נבונה של נלסון מנדלה, שמסכמת את העשייה הקולקטיבית של שוחרי השלום הפעילים ברשתות החברתיות:

“נחזק ביחד את האומץ היכן שהפחד קיים, נעודד את המו“מ היכן שקיים סכסוך וניתן תקווה היכן שקיים ייאוש“.

___

פורסם במקור באתר middleeasttransparent.com